• Towarzystwo Przyjaciół Porąbki
    Towarzystwo Przyjaciół Porąbki
  • Towarzystwo Przyjaciół Porąbki
  • Towarzystwo Przyjaciół Porąbki
  • Towarzystwo Przyjaciół Porąbki
  • Towarzystwo Przyjaciół Porąbki

Historia budowy zapory w Porąbce.

Wiele już pisano o budowie Zapory w Porąbce, ale jest jeszcze wiele niedomówień o jej lokalizacji. Na mapach z 1845 można zobaczyć, że granica Porąbki i Międzybrodzia Kobiernickiego jest w najwyższym punkcie schodzących gór Zasolnicy i Żaru, tam właśnie wybudowano zaporę. Z Międzybrodzia Kobiernickiego (obecnie jest tam Jezioro Międzybrodzkie), ludność przesiedlono do Czańca, Kęt, Kóz i Hałcnowa, natomiast tereny na obrzeżach Międzybrodzia Kobiernickiego połączono w 1923 z Międzybrodziem Lipnickim i z tego połączenia powstało Międzybrodzie Bialskie. Porąbka i Międzybrodzie stanowiły odrębne gminy. Dopiero w 23 marca 1933 roku w miejsce gmin jednostkowych na podstawie ustawy samorządu terytorialnego, w oparciu o austriacką ustawę z dnia 12 sierpnia 1866 r., utworzono gromady i powołano Gminę Zbiorową Porąbka. W skład gminy weszły gromady: Bujaków, Czaniec, Kobiernice, Międzybrodzie Bialskie i Porąbka z siedzibą gminy i z przynależnością do powiatu Biała Krakowska. Budowę zapory planowano już w roku 1914, kiedy to kierownictwo proponowanej budowy zapory zwróciło się do Rady Gminy Porabka o wydzierżawienie gruntu gminnego pod Snozą pod budowę baraków i magazynów oraz wydzierżawienie kamieniołomu w Snozie. W dniu 31 lipca 1914 r. Rada Gminna uchwaliła: „Wydzierżawić grunt na rzecz budowy zapory taką ilość sążni, jaka im będzie potrzebna”.



Zapora wodna w Porąbce jest jedną z najstarszych zapór w Polsce, została zaprojektowana w roku 1910 przez inż. Tadeusza Baeckera i inż. Kazimierza Maćkowskiego a skorygowana przez byłego Prezydenta II Rzeczpospolitej Gabryjela Narutowicza. Projekt został wykonany wg. projektu Narutowicza zapory na rzece Aar w Muhleberg w Szwajcarii. Wygląd zapory jak na ówczesne czasy był imponujący, to też stanowiła ona chlubę miejscowości, a jednocześnie powód sporów między mieszkańcami Porąbki i Międzybrodzia - znane są słowa wypowiadane gwarowo przez mieszkańców Międzybrodzia „Zapora wasa a woda nasa”.



W związku z wybuchem I wojny światowej budowę zaczęto dopiero w 1920 roku, ale w 1923 przerwano z powodu braku funduszy. Ponownie przystąpiono do prac w roku 1930 i zakończono w grudniu 1936 roku. Budowę zapory prowadziła firma Frankopol, kierowana przez inż. Skrzyńskiego. Siedziba kierownictwa mieściła się w budynkach do tego celu wybudowanych o nazwie „Na Kolonie”. Kierownictwo budowy stanowili: inż. Tadeusz Baecker, inż. Maksymilian Bitter, inż. Józef Pietruszewicz, inż. Wacław Leski, Łukasz Obtułowicz i Henryk Grzybowski. Pomocnicze firmy mieściły się w baraku na Małej Puszczy. Dla potrzeb budowy zapory w lasku u ujścia rzeki Wielka Puszcza została wybudowana mała elektrownia opalana węglem, obsługiwał ją pan Jan Janosz a prąd wytwarzały dwa generatory.
W okresie tym panowało ogromne bezrobocie, by otrzymać zasiłek dla bezrobotnych trzeba było przepracować sześć tygodni, dlatego też była duża rotacja wśród robotników. Byli też pracownicy, którzy pracowali cały okres budowy, między innymi Jan Wawrzyczek i Henryk Grzybowisk. Warunki życiowe były trudne, duże bezrobocie, niskie płace, rotacja pracowników nie sprzyjała atmosferze pracy. W 1935 na budowie zapory wybuchł strajk a władze ówczesne zmuszone były sprowadzić policje. Nie odbyło się też bez śmiertelnych wypadków. W październiku 1928 przy załadunku konstrukcji żelaznej zginął Bartłomiej Słowiak,19 stycznia 1935 przysypany ziemią został Rudolf Zontek, 8 listopada 1935 w wykopie zginął Karol Zemczak a 3 października 1936 spadł z rusztowania Józef Wawak.



Najpierw przystąpiono do budowy dwóch tuneli (upustów) gdzie skierowano wody rzeki Soły. Żwir dowożono specjalnie zbudowaną kolejką szynową z koryta rzeki Soły tam gdzie obecnie jest Jezioro Międzybrodzkie. Dostawę pozostałych artykułów budowlanych takich jak cement, żelazo itp. prowadziła firma wozaków konnych pana Karola Kaczmarczyka. Cement sprowadzano z Goleszowa pociągiem do Kęt i wozami do Porąbki
Do przejazdu przez Sołę wybudowano most drewniany pod placem budowy, gdzie jeszcze można zobaczyć ślady drewnianych pali. Praca była bardzo ciężka, bo wiele prac wykonywano ręcznie, ciekawostką było zalewanie betonem szalunków, a wyglądało to tak: Na rozciągniętej linie zawieszony był czerpak z otwieranym dnem napełniony betonem podjeżdżał i zalewał do komory wyznaczonego szalunku.



Wybudowana zapora betonowa jest typu ciężkiego o długości 260 m i wysokości 38 m. posiada 4 komory spustowe i została wykonana przez 2500 robotników i 6 drużyn junaków (około 500). Koszt budowy to 25 000 000 zł. ówczesnych i pochłonęło to 25 milionów roboczogodzin. Wzdłuż zapory prowadzi droga z Żywca do Krakowa. W 1954 r. na podstawie projektu Warszawskiego Biura Siłowni Wodnych wybudowano elektrownie wykorzystującą spadek wody do produkcji energii elektrycznej. Siłownia posiada 3 turbozespoły o łącznej mocy 12,6 MW. Energia jest transformowana na napięcie 30 KW i przesłana do systemu energetycznego kraju.

Edmund Harężlak